بررسی ماهیت و محتوای شرایط و مقررات وبسایت
مقدمه:
امروزه در جهان گسترده اینترنت شاهد شکلگیری ارتباطات عمیق اشخاص و شرکتها میباشیم که درصدد ارائه خدمات و انجام فعالیتهای تجاری از این طریق میباشند. یکی از بسترهای مناسب برای ارائه کالا و خدمات از طریق وبسایتها و اپلیکیشنها است که درج شرایط و مقررات مخصوص به آن امری ضروری و عقلانی است و عدم پرداختن به چنین شرایط و مقرراتی چندان منطقی به نظر نمیرسد. در این مقاله، به بررسی شرایط و مقررات وبسایت خواهیم پرداخت.
برخلاف ظاهر ساده شرایط و مقررات وبسایت، هر کدام از این شرایط دارای یک سناریوی پیچیده و مخصوص خود است. این شرایط به مثابه یک توافق لازمالاجرا با مدل خدمات و فرایندهای مخصوص به هر وبسایت است؛ که شرایط به روز و مرتبط در آنها استفاده میشود.
در این متن در بخشهای زیر موارد مربوطه به موضوع بررسی خواهد شد:
- مفهوم شرایط و مقررات وبسایت
- مفاد شرایط و مقررات وبسایت
1-2- مقدمه و تعاریف
2-2-نحوه تعامل وبسایت و کاربر
3-2-مقررات مربوطه
4-2-شرط محدودیت مسئولیت
5-2-حقوق مالکیت فکری
6-2-ضمانت اجرا
- بررسی تفاوت میان شرایط و مقررات وبسایت و سیاست حفظ حریم خصوصی
- نتیجهگیری
- مفهوم شرایط و مقررات وبسایت:
هدف از شرایط و مقررات وبسایت که در اصطلاح انگلیسی به آن Terms and Conditions یا Terms of use گفته میشود تبیین چارچوب تعامل میان وبسایت و کاربر است. این شروط مجوز استفاده از وبسایت را به عمل میآورد و منجر به کاهش ریسک، مسئولیتها و مخاطرات قانونی مالک وبسایت میشود. درج این شروط به کاربر نیز این اطمینان را میدهد که حقوق و اطلاعات ایشان محافظت میشود و از حمایتهای مطروحه در این شرایط بهرهمند میشود. شرایط و مقررات وبسایت را از دو منظر میتوان مورد بررسی قرار داد. اولاً از جهت صیانت از دادهها شخصی و حقوق رقابت و ثانیاً از لحاظ یک توافق میان کاربر و وبسایت. این مقاله درصدد تبیین این شرایط، از جهت قراردادی آن میباشد. در حقیقت این شروط و قبول کاربر به منزله یک توافقنامه یا قراردادی میان وبسایت و کاربر است. در ایران قانون خاص مربوط به وبسایتها وجود ندارد. نزدیکترین قانون در مورد وبسایتهایی که به ارائه خدمات تجاری میپردازند، قانون تجارت الکترونیک است که با توجه به ماده یک این قانون به نظر میرسد براین دسته از روابط نیز حاکم شود.[1]
- مفاد شرایط و مقررات وبسایت:
این شرایط همانند قالب معمول قراردادی که در اذهان نقش بستهاند، نیستند. اما میبایست به نکات مهمی در مورد آنها توجه نمود. قالب شرایط و مقررات وبسایت در همه وبسایتها یکسان نیست اما عموماً اغلب این شرایط دارای بخشهای مقدمه، تعاریف و مقررات عام میشوند که به بررسی موارد مهم ناظر برآنها پرداخته میشود. لازم به ذکر است ، درج شرایط و مقررات وبسایت به تنهایی کافی نیست و باید در معرض نمایش کاربر قرارگیرد و به نوعی به اطلاع کاربر رسانیده شود تا بدینوسیله از هرگونه ادعایی به لحاظ عدم مطالعه و درج آن پیشگیری شود.
1-2- مقدمه و تعاریف:
عموماً در قراردادهای مهم، قراردادنویسان به درج مقدمهی قرارداد میپردازند که هدف از آن، تبیین قصد و نیت طرفین از انعقاد قرارداد فیمابین آنان میباشد و بعدها امکان استناد به آن در مواضع حل اختلاف وجود دارد. در شرایط و مقررات وبسایت نیز در بخشی به بیان مقدمهای از کار و اهداف وبسایت پرداخته میشود و توضیحاتی در خصوص حوزه کارکرد و ارائه خدمات وبسایت ارایه میشود. اهمیت این بحث در جایی است که شکایتی علیه مالک وبسایت مطرح میشود و ممکن است با اشاره به بند مقدمه شرایط و مقررات وبسایت، مالک از مسئولیت بری شود.
بخش تعاریف نیز واجد اهمیت است، چراکه در این شرایط و مقررات الفاظی استفاده میشود که بار معنایی خاصی دارد و بسته به نوع وبسایت متفاوت است و در مقام حل اختلاف نیز دارای اهمیت میباشد. اینکه وبسایت و کاربر و خدمات ارائه شده چگونه تعریف میشود، در رابطه میان طرفین موثر است. برای مثال آیا کاربر به هر کسی که از محتویات وبسایت دیدن میکند گفته میشود یا اینکه درصورتی به شخصی کاربر گفته میشود که حساب کاربری داشته باشد یا حتی میتوان فرض کرد که کاربر به شخصی گفته شود که حتما از خدمات وبسایت استفاده کرده باشد! وبسایت خرید و فروش البسه را در نظر بگیرید. ممکن است کاربر به شخصی اطلاق شود که صرفا دارای حساب کاربری تکمیل شده بوده و اقدام به خرید نموده است. دربرابر آن وبسایت آموزش زبان خارجهای را فرض کنید که کاربر به شخصی گفته میشود که اشتراک ماهانه/ سالانه خریداری نموده و اقدام به استفاده از خدمات وبسایت نماید. لذا این الفاظ تعریف شده زیربناهای شرایط و مقررات وبسایت هستند.
2-2- قوانین مقررات حاکم بر وبسایت:
درقراردادها مادهی مربوط به حقوق و تعهدات طرفین یکی از مهمترین بخشهای یک قرارداد میباشد. در شرایط و مقررات وبسایت مهمترین بخش، مقررات حاکم بر وبسایت است. اصولا مفاد این مقررات بسته به نوع وبسایت متفاوت است و میتوان هرنوع شرط و قواعد حاکم بر وبسایت را در این قسمت درج نمود. مهم ترین این قواعد به شرح زیراست:
3-2- نحوه تعامل وبسایت و کاربر:
وبسایتها میتوانند موضوعات مختلفی همانند ارائه خدمات (سایتهای پیامرسان، سایتهای ارائه خدمات پزشکی، سایتهای آموزش موسیقی و...) و یا ارائه کالا (سایتهای فروش البسه و محصولات آرایشی و بهداشتی و...) را دربرگیرند. نحوه تعامل وبسایت و کاربر، درمورد هر وبسایت متمایز است. برای مثال در شرایط مربوط به وبسایتهای پیامرسان و تولید محتوایی که نسخه اپلیکیشن آنها نیز موجود است میتوان شروطی از محدودیت در محتواهای منتشرشده، حداقل سن برای عضویت در این وبسایتها، ممنوعیت تهدید و رواج حرکات خشونت آمیز، ممنوعیت هک کردن حساب کاربری سایر کاربران و ... را درج نمود. در مقابل در وبسایتهای که به فروش کالا میپردازند کاملاً تعامل وبسایت با کاربرانش متفاوت است. شرایط و مقررات این وبسایتها میبایست شامل مواردی مانند توضیح نحوه سفارش، نحوه و مدت زمان بستهبندی و ارسال، نحوه پرداخت وجه (از طریق چه درگاهی این پرداخت صورت میپذیرد) و عدم مسئولیت وبسایت درصورت پرداخت وجه از طریق سایر درگاههای مشابه قانونی یا تقلبی، نحوه استرداد وجه و کالا و... شود.
برای مشاهده نمونه مراجعه کنید به:
https://www.instagram.com/about/legal/terms/before-january-19-2013/
https://www.amazon.com/gp/help/customer/display.html?nodeId=GLSBYFE9MGKKQXXM
4-2- شرط محدودیت مسئولیت (Disclaimer):[2] شرایط و مقررات وبسایت میبایست حدود مسئولیت وبسایت را تببین نمایند از مواردی که معمولا در این شرط ذکر میشود، نحوه استفاده صحیح و قانونی از وبسایت میباشد که با درج آن، در صورت هرگونه استفاده نادرست از وبسایت مسئولیتی گریبانگیر مالک وبسایت نباشد. با ذکر نحوه استفاده صحیح و مطلوب از وبسایت، به نوعی وبسایت به کاربر اطلاع میدهد که مسئولیت فراتر از موارد مذکور در شرایط و مقررات وبسایت ندارد و نخواهد داشت.
مواردی که بهتر است در این شرط ذکر شود مواردی مانند عدم مسئولیت در موارد فورس ماژور، سقف میزان مسؤولیت و جبران خسارت و سایر مواردی که ممکن است بر اساس نوع وبسایت متفاوت باشد میباشند. برای مثال میتوان بیان داشت که، مسئولیت حفاظت از رمز و نام کاربری بر عهده کاربر است. هرنوع بهرمندی از مزایای حساب کاربری مخصوص کاربر است. استفاده از وبسایت و خدمات آن با نام کاربری مخصوص به هر شخص به منزله استفاده خود اوست.
5-2- حقوق مالکیت فکری: از مهمترین حقوقی که باید به درج آن پرداخت حقوق مالکیت فکری مربوط به وبسایت است. معمولا این وبسایتها براساس ایدهای نو شکل گرفته، به رشد میرسند و حاصل کار و تلاش فراوان هستند لذا مهم است تا در شرایط و مقررات آن، از این دسته حقوق همانند عدم دانلود و استفاده تجاری از محتوای اختصاصی وبسایت که میتواند بسته به نوع وبسایت متفاوت باشد، حمایت شود. در مثال وبسایت آموزش زبان خارجه، محتوای اختصاصی ممکن است ویدئوها و متون و تمارین اختصاصی وبسایت باشد و درمورد وبسایت خرید و فروش البسه ممکن است این محتوا به تصاویر اختصاصی وبسایت محدود شود. بسیار واجد اهمیت است تا مواردی همچون علائم تجاری، نام دامنه و کالا و خدمات ارایه شده و... مورد حمایت قرارگیرد و ضمانت اجرایهایی نیز برای آنها پیشبینی شود.
6-2- ضمانت اجرا: ضمانت اجراهایی که عموماً در شرایط و مقررات وبسایت درج میشوند به شکل معمول قراردادها نیستند چراکه ممکن است برای کاربری که به نقض مقررات وبسایت مبادرت ورزیده است آن دسته از ضمانت اجراها عملاً بازدارندگی لازم را نداشته باشد. لذا باید ضمانت اجراهایی را درج نمود که قدرت بازدارندگی کافی را داشته باشند. بسته به نوع تعهدات میتوان در مواردی، تعلیق حساب کاربری یا مسدودیت حساب کاربری و قطع خدمات رسانی را به عنوان ضمانت اجرا پیشبینی نمود و برای آن دسته از شرایطی که اهمیت بیشتر دارند مانند نقض حقوق مالکیت فکری وبسایت، پیگیری قانونی و جبران خسارت متناسب تشخیص مرجع ذیصلاح را درنظر گرفت.
- بررسی تفاوت میان شرایط و مقررات وبسایت (T&C) و سیاست حفظ حریم خصوصی (Privacy policy)
همانطور که در بندهای فوق نیز اشاره شد. شرایط و مقررات وبسایت به بررسی نحوه تعامل وبسایت و کاربران میپردازد و در بسیاری از وبسایتها کاربر بدون تایید این مقررات امکان استفاده از وبسایت را ندارد. در مقابل وبسایتها از اطلاعات شخصی کاربران نیز استفاده میکنند که در این صورت ایجاد یک توافقنامه که خطمشی رازداری و عدم افشای اطلاعات محرمانه میان وبسایت و کاربر را مشخص مینماید نیز الزامی است. چرا که کاربران نیز، نیاز به حمایت دارند و باید به حقوق هر دو طرف توجه شود. از طرف دیگرتایید شرایط و مقررات وبسایت برای استفاده از خدمات وبسایت الزامی است، لذا اطلاعاتی که کاربر در اختیار وبسایت قرار میدهد همانند اطلاعاتی هویتی، موقعیت مکانی، شماره تلفن و... باید محافظت شود یا درصورت هر گونه استفادهای از این اطلاعات به کاربر اطلاع رسانی صورت گیرد.
هدف از این توافقنامه اطلاعرسانی به کاربران در مورد جمعآوری و استفاده از دادههای شخصی کاربران است. لذا مواردی که باید ذکر شود این است که چه اطلاعاتی جمعآوری میشود، هدف از جمعآوری اطلاعات کاربران چیست و در چه راستایی از آنها استفاده میشود.
- نتیجهگیری:
شرایط و مقررات همانند منشور معرفی و نحوه استفاده از وبسایت و اپلیکیشنها هستند که مقررات حاکم بر آنها را به اطلاع و تایید کاربر میرساند. از تاریخ قبول کاربر به طریقی که در شرایط و مقررات مشخص نموده است کاربر امکان استفاده از خدمات وبسایت را دارد. نقش خطیری که این شرایط و مقررات ایفا میکنند با نگارش صحیح آنها محقق میشود. شرایط و مقرراتی که به صورت حرفهای و متناسب با نوع وبسایت درج نشده باشند، هدف و مقصود عقلانی که در پس نگارش این شرایط وجود دارد را منعکس نمیسازند. لذا سپردن نگارش این شرایط و مقررات به یک تیم حقوقی متخصص حائز اهمیت است.
[1] ماده 1 - این قانون مجموعه اصول و قواعدی است که برای مبادله آسان و ایمناطلاعات در واسط های الکترونیکی و با استفاده از سیستمهای ارتباطی جدید به کارمیرود.
[2] سلب مسئولیت عبارت است از انکار مسئولیت با هدف جلوگیری از مسئولیت مدنی ناشی از اعمال یا ترکهای خاص