«اعتبارسنجی»، «ارزیابی بایسته» یا «بررسی موشکافانه»، ترجمه‌ای اصطلاحی است از عبارت “due diligence” که در تعریفی مفهوم‌تر، به معنای احتیاط لازم یا متعارف و معقول است. اعتبارسنجی در حقوق و تجارت کاربرد داشته و از فعالیت‌های تخصصی بسیار مهم مؤسسات حقوقی ـ مالی جهت کمک به سرمایه‌گذاری صاحبان سرمایه در نهادهای تجاری از قبیل کسب و کارهای نوپا یا استارت‌آپ‌ها، راه‌اندازی و پیاده‌سازی ایده‌های تجاری، و شرکت‌های موجود یا در حال تشکیل است.
اعتبارسنجی یک نهاد چندبعدی و متشکل از عناصر متعددی است که محل اتصال حقوق، تجارت، حسابداری و حسابرسی، امور مالی، بورسی، اعتبارات مالی و غیرمالی، مدیریت، منابع انسانی، خدمات، تولید، سامانه‌های اطلاعاتی، قضائی، سوابق موضوعات مذکور و کلیه بخش‌های مربوط به یک نهاد تجاری از هر نوع می‌باشد.
ریشه تاریخی:
اعتبارسنجی از زمان تصویب قانون بورس آمریکا (1933) تبدیل به یک اصطلاح تخصصی حقوقی شد که این فرآیند را «بازرسی متعارف» نامیده است. در این قانون، علت ایجاد نهاد اعتبارسنجی تحت عنوان بازرسی متعارف، آن بود که گاهی کارگزاران بورس، اطلاعات کافی و لازم را در اختیار سرمایه‌گذاران برای خرید سهام قرار نمی‌دادند که نوعی کتمان حقیقت، تقصیر یا تقلب محسوب می‌شود. بعدها این اصطلاح در مورد ارزیابی ساختاری شرکت‌های تجاری به معنایی که گفته شد، کاربردی عمده یافت.
دپارتمان حقوقی دادفلامینگو با مدیریت اعتبارسنجی‌های متعدد و بهره‌گیری از تخصص و تجربه دیرینه اعضای آن و همگام با سایر دپارتمان‌های تجاری‌سازی و ارزشگذاری مجموعه که هر یک در حیطه‌های حسابرسی، مالی، اعتبارسنجی، تحقیقات میدانی تبحر دارند، به عنوان نخستین مجموعه حقوقی ـ مالی کشور اعتبارسنجی را با رعایت کامل ضوابط آن و شاخص‌ها و استانداردهای روز جهانی در این عرصه، با دیدی فراکل‌نگر و همه‌جانبه به متقاضیان آن تحویل می‌دهد. در ادامه به ضرورت و شاخص‌های یک اعتبارسنجی کامل و جامع اشاره خواهد شد.
اعتبارسنجی در چه هنگام لازم است؟
هر هنگام که شخصی قصد داشته باشد با یک شرکت یا نهاد تجاری وارد قرارداد و رابطه حقوقی از انواع گوناگون آن مانند مشارکت، سرمایه‌گذاری، خرید سهام، خرید شرکت و ادغام شرکت یا هرگونه روابط مالی و اقتصادی شود، لازم است تا تحقیق و پی‌جویی کافی در خصوص اعتبار آن در حوزه‌های گوناگون به عمل آورد. این تحقیق ماهیت اعتبارسنجی و راستی‌آزمایی دارد تا متقاضی عقد قرارداد، سرمایه‌گذاری، خریدار و... از وضعیت واقعی شرکت و ماهیت فعالیت آن در عمل مطلع شود. متقاضی اعتبارسنجی باید آگاه شود که بر روی چه شخصی سرمایه‌گذاری می‌کند یا سهام و شخصیت حقوقی وی را خریده یا با آن عقد قرارداد می‌کند و اعتبار و سوابق شرکت یا نهاد تجاری مزبور در چه وضعیتی است.
ریسک‌های پیش روی خریداران شرکت و سهام، سرمایه‌گذاران، طرف‌های مشارکت و انواع مختلف قرارداد در اعتبارسنجی، آن است که چنانچه اعتبارسنجی اصولی انجام نشود، متقاضی عقد قرارداد، خریدار یا سرمایه‌گذار با ریسک‌های جدی مواجه است؛ چراکه:
ممکن است شرکت سرمایه‌پذیر، ادغام‌شونده، فروشنده سهام یا شخصیت حقوقی و طرف قرارداد،
- دارای اعتبار و ارزش مادی و معنوی (اعتبار تجاری) کافی نباشد؛
- قراردادهای آن از اعتبار حقوقی برخوردار نباشد؛
- در عمل پروژه‌های آن معوق یا متوقف باشد؛
- دارای بدهی‌های بانکی و مالیاتی باشد؛
- مبتلا به جریمه‌های مختلف مالی و تجاری از سوی نهادهای مالی و قضائی باشد؛
- محکوم به محرومیت‌های اجتماعی در اثر احکام قضائی باشد؛
- دچار سوءمدیریت و تغییرات نامتعارف در ساختار سهام، هیأت مدیره و تصمیمات اداری و مالی باشد؛
- در منابع انسانی خود به لحاظ تعداد، تخصص و تعهد دچار ضعف باشد؛
- اسناد مختلف آن از قبیل قراردادها، گواهی‌ها، صورت‌ها و... که دارای جنبه‌های حقوقی، تجاری، مالی است نامعتبر و خلاف واقع باشد و... .
اهمیت اعتبارسنجی
اعتبارسنجی که مختص امور تجاری است، علاوه بر پیشگیری به ابتلای متقاضیان خریدار، سرمایه‌گذار یا خواستار همکاری، مشارکت یا عقد قرارداد با نهادهای سرمایه‌پذیر، در معرض فروش یا طرف قرارداد، دارای مزایای زیر است:
- متقاضی ارزیابی دیدی جامع و شفاف نسبت به طرف ارزیابی قرار پیدا می‌کند؛
- از دارایی‌ها، ویژگی‌ها، اعتبار، شهرت، کیفیت و کمیت و کلیه جنبه‌های واجد اثر تجاری طرف ارزیابی آگاهی پیدا می‌کند؛
- به شکلی آگاهانه و با پشتیبانی اطلاعات صحیح و جامع وارد فرآیند مذاکره و مرحله پیش‌قراردادی می‌شود؛
- با برآیندهای به‌دست‌آمده از اعتبارسنجی، ریسک‌های شمرده‌شده در قسمت بالا را به حداقل می‌رساند و از هزینه‌های تصمیم‌گیری ناآگاهانه و شتاب‌زده در امر سرمایه‌گذاری و عقد قرارداد تا حداکثر ممکن کم می‌کند.
در نتیجه، اجرای فرآیند اعتبارسنجی برای کلیه سرمایه‌گذاران، خریداران سهام و شرکت‌ها، اشخاص حقوقی یا شرکت‌هایی که وارد فرآیند ادغام می‌شوند، اشخاص حقیقی یا حقوقی‌ای که قصد ورود به مشارکت یا انواع مختلف قراردادهای تجاری را با یکی از فعالان در حوزه تجاری مورد نظر خود دارند، یا در این راستا به امضای تفاهم‌نامه یا توافق مبادرت می‌کنند، امری ضروری و پیشگیرانه است و هزینه‌های آن موجب جلوگیری از اتلاف وقت، سرمایه و ورود به فرآیندهای پیچیده و طولانی قضائی و گاه خسارات جبران‌ناپذیر است.
حوزه‌های اعتبارسنجی
اعتبارسنجی امری است که تخصص‌های گوناگون یک مجموعه جامع حقوقی ـ مالی را مشترکاً و با همکاری یکپارچه جهت اجرای عملیات بررسی‌های اسنادی و میدانی جهت احراز وضعیت قانونی، ثبتی، مالی، قراردادی، تجاری، عملی در بازرسی‌های درون‌سازمانی و برون‌سازمانی در حیطه‌های گوناگون زیر می‌سنجد؛
بازرسی درون‌ساختاری مربوط به ساختار شرکت از قبیل این موارد است:
- ساختار شکلی و نوع شرکت تجاری
- اساسنامه و مقررات حاکم بر شرکت
- رعایت مقررات ثبتی از صورت‌های جلسات تا انتشار رسمی تغییرات در روزنامه رسمی کشور
- ترکیب هیأت مدیره و شیوه مدیریت شرکت
- بررسی شکلی و ماهوی قراردادها و رعایت شروط حرفه‌ای در آن
- بررسی میدانی وضعیت اجرای قراردادها و پروژه‌های شرکت
- طرف‌های همکاری با شرکت و اعتبار ایشان
- ارزش واقعی شرکت و سهام آن
- حسابداری و اداره امور مالی شرکت
- منابع انسانی شرکت و شیوه مدیریت و بهینه‌سازی بهره‌وری آن
- برآورد آینده حرفه‌ای فعالیت شرکت
- بررسی نقاط ضعف و قوت شرکت از منظر ساختار
- و... کلیه مواردی که مربوط به درون سازمان شرکت و روابط بین اجزاء و افراد آن است.
بازرسی برون‌ساختاری مربوط به وضعیت شرکت نسبت به نهادهای اداری عمومی، دولتی، قضائی، ثبتی است؛ همانند:
- ممنوعیت‌های قانونی و احکام قضائی؛
- جرائم مالیاتی و مجازات‌های مربوط به آن؛
- ایرادات ثبتی و موانع اداری و اجرائی؛
- فرآیند بازگشت سرمایه؛
- وضعیت شرکت نظر به مقررات حاکم بر بورس (بازار اوراق بهادار) در صورت عضویت در آن؛
- بررسی نقاط ضعف و قوت شرکت از منظر شرایط حاکم بر موضوع فعالیت و بازار مقصد
- محدودیت فعالیت به لحاظ حوادث خارجی یا مقررات حقوقی؛ و... .
زمینه‌های اعتبارسنجی
اعتبارسنجی، رشته‌های مختلفی را در بازرسی‌های گوناگون در بر می‌گیرد که هر کدام نقشی در تهیه یک گزارش کامل و جامع برای تحویل یک اعتبارسنجی و آگاهی‌بخش به متقاضی آن ایفاء می‌کنند:
- بازرسی حقوقی؛
- مدیریتی؛
- اسنادی؛
- محیطی و میدانی؛
- مالی؛
- بازار؛
- نظام‌های اطلاعاتی؛
- تولید؛
- حسابرسی؛
- مطابقات اطلاعات با واقع.
شرکت سرمایه‌گذاری کران
سرمایه‌گذاری کران در حال حاضر یکی از فعال‌ترین بازیگران بخش خصوصی در بازار سرمایه ایران است. دادفلامینگو در پروژه‌های متعددی خدمات مختلف حقوقی از جمله اعتبارسنجی شرکت‌های سرمایه‌پذیر، تنظیم قراردادها و انجام امور ثبتی را به کران ارایه داده است.
